Logopeda radzi

Jąkanie u dzieci czyli niepłynność mówienia

U małych dzieci 3-5 lat czasem występuje tzw. niepłynność fizjologiczna, która bardzo przypomina jąkanie. Jest ona spowodowana tym, że małe dziecko chce i próbuje dużo powiedzieć, ale jego skromne jeszcze możliwości językowe na to nie pozwalają.
W każdym przypadku niepłynność ( zarówno tej rozwojowej- naturalnej, jak i tej wymagającej terapii) warto wiedzieć, jak postępować, by pomóc dziecku osiągnąć płynność mówienia:

  • nie zwracaj uwagi na jąkanie (zwłaszcza , jeśli dziecko nie zdaje sobie sprawy, że mówi niepłynnie)
  • nie uświadamiaj dziecku , że ma widoczne trudności z mową
  • nie upominaj  „Mów ładniej”, „Mów wolniej”, „Nie jąkaj się”
  • nie poprawiaj
  • nie każ powtarzać.
  • nie mów przy dziecku o problemie niepłynności

Należy i warto:

  • mówić przy dziecku wolno, spokojnie , dokładnie i wyraźnie,
  • wspomagać swoje wypowiedzi gestem
  • dużo śpiewać z dzieckiem
  • recytować wspólnie wierszyki
  • klaskać w rytm mówienia

Pamiętać , że to my jesteśmy dla dziecka wzorem i że mowa dziecka jest najczęściej lustrzanym odbiciem naszej własnej mowy

Rozwój mowy dziecka

 
Rozwój mowy dziecka  można podzielić na cztery okresy:

1. Okres melodii (trwa od urodzenia do 1 roku życia ) w tym czasie dziecko poznaje
przedmioty i zaczyna kojarzyć nazwę z przedmiotem, poprawnie wymawia
samogłoski: a, e, i oraz spółgłoski:  m, b, n, d, t. 

2. Okres wyrazu (trwa od 1 do 2 roku życia ),  w tym okresie  dziecko używa już poprawnie 
prawie wszystkich samogłosek z wyjątkiem nosowych, oraz spółgłoski; zna około 300 słów, wypowiedzi dziecka są jednowyrazowe.

3. Okres zdania (1,5 do 2-3 roku życia) dziecko wypowiada prawie wszystkie samogłoski . 
Pojawiają się pierwsze zdania , początkowo złożone z 3 słów, później złożone z 4-5 słów.

4. Okres  mowy swoistej (przypada między 3 a 7 rokiem życia)
dziecko trzyletnie porozumiewa się prostymi zdaniami, wymawia wszystkie samogłoski i spółgłoski; dziecko czteroletnie  wymawia :s,c, z, dz; dziecko 5/6-letnie  wymawia : sz,cz, ż, dż, r;
dziecko siedmioletnie ma utrwaloną mowę  pod względem artykulacyjnym, gramatycznym i składniowym.  

Prawidłowy rozwój mowy  zależy od wielu czynników:

1. Ogólnej sprawności narządów artykulacyjnych
2. Poziomu percepcji słuchowe, w skład której wchodzi:
– słuch fizjologiczny
– słuch fonematyczny (mowy)
– pamięć słuchowa
– umiejętność kojarzenia

Sprawność aparatu artykulacyjnego jest bardzo ważna dla wyrazistości naszych wypowiedzi. Wymawianiu poszczególnych dźwięków mowy towarzyszy poruszanie się warg, języka, podniebienia miękkiego i żuchwy. Ruchy te muszą być bardzo dokładne,tzn. powinny być wykonywane  w ściśle określony sposób. Tak więc dla poprawnego artykułowania dźwięków mowy  konieczna jest zarówno sprawność, jak i prawidłowa budowa aparatu artykulacyjnego.


Gimnastyka aparatu artykulacyjnego

Gimnastykę  aparatu mowy  rozpoczynamy od ćwiczeń najprostszych stopniowo zwiększając ich trudność. Na początku możemy wykorzystać naturalne sytuacje:
– po posiłku pozwólmy dziecku wylizać talerz językiem
– po śniadaniu posmarujmy dziecku wargi np. miodem i poprośmy, aby zlizało je dokładnie
– przy porannym i wieczornym szczotkowaniu zębów  zaproponujmy  dziecku liczenie zębów językiem.
– dmuchanie na talerz z gorącą zupą, chuchanie w zamarznięte dłonie,- cmokanie, żucie pokarmów a  nawet  wystawianie języka to  też ćwiczenia
  aparatu  artykulacyjnego

Z małymi dziećmi  ćwiczenia należy prowadzić  w formie zabawowej. 
Skuteczną  i atrakcyjną  formą   ćwiczeń  aparatu mowy  są zabawy fabularyzowane 
w czasie których dzieci naśladują za pomocą warg i języka ruchy zwierząt czy różne czynności.

Ćwiczenie usprawniające wargi:

Balonik – nadymanie policzków, usta ściągnięte

Całuski- usta układamy w „ciup” i cmokamy rozsyłając całuski

Straż pożarna-  wyraźne wymawianie  samogłosek  w parach:  e o, i u, a u.

Zmęczony konik – parskanie wargami

Rybka- powolne otwieranie i zamykanie warg tworzących kształt koła (zęby „zamknięte”)


Ćwiczenia usprawniające język (pionizacja):

Winda – otwórz szeroko buzię, poruszaj językiem  tak, jakby był windą – raz do góry, raz do dołu.

Chomik –  wypychanie policzki językiem, raz z prawej strony  raz z lewej strony

Malarz- malowanie pędzlem (językiem) sufitu (podniebienia)

Żyrafa –  otwórz usta  i wyciągnij  język  do góry, najdalej jak potrafisz


Ćwiczenia żuchwy:

 Zamykanie i otwieranie domu –  szerokie otwieranie ust, jak przy wymawianiu głoski a,
   zęby są widoczne  dzięki  rozchylonym  wargom

 Grzebień – wysuwanie  żuchwy, zakładanie i poruszanie dolnymi zębami po górnej wardze.
 Cofanie żuchwy, zakładanie  i poruszanie górnymi zębami po dolnej wardze i brodzie

Krowa – naśladowanie żucia

Guma do żucia – żucie gumy przez naśladownictwo


Ćwiczenia podniebienia miękkiego:

Zmęczony piesek –  język wysunięty z szeroko otwartych ust, wdychanie i wydychanie 
powietrza ustami.

Chory krasnoludek – kaszlenie z językiem wysuniętym z ust

Balonik- nabieranie powietrza ustami, zatrzymywanie w policzkach, następnie wypuszczanie nosem.

Śpioch – chrapanie na wdechu i wydechu



Informacje pochodzą z następujących pozycji książkowych:
Skorek E.M. „Reranie. Profilaktyka, diagnoza, korekcja”
Styczek I. „Logopedia”